Όταν οι Έλληνες μιλούμε για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο, χρησιμοποιούμε ως επιχείρημα το ότι θα έπρεπε αυτά να είναι τοποθετημένα στο φυσικό τους χώρο, την Ακρόπολη, με την οποία αποτελούν ενιαίο σύνολο. Επίσης υποστηρίζουμε ότι οι Βρετανοί δεν τα πονάνε τόσο πολύ όσο εμείς (π.χ. τα καθάρισαν με συρμάτινες βούρτσες και τα πλήγωσαν, το μάρμαρο χρειάζεται το Αττικό φώς και άλλα πολλά).
Το 2012 είχα την τιμή να είμαι Διευθυντής του Πλωτού Ναυτικού Μουσείου Θ/Κ Γ. ΑΒΕΡΩΦ. Ενα πρωί έφτασε στο γραφείο μου με courrier ένα πακέτο. Ανοίγοντάς το, είδα με έκπληξη να περιέχει 2 όργανα από το μηχανοστάσιο του "Αβέρωφ", ένα θλιβόμετρο ελαίου και ένα θερμόμετρο ατμού. Με μεγάλη συγκίνηση και τρεμάμενα χέρια, κατέβηκα αμέσως στο μηχανοστάσιο του πλοίου και τα τοποθέτησα στην αρχική τους θέση, όπου είχαν μάλιστα μείνει και τα ίχνη της απουσίας τους στο χρώμα των τοιχωμάτων! Τα αντικείμενα μού τα είχε στείλει η τότε Διοίκηση του πάντα εξαιρετικού Ναυτικού Μουσείου Κρήτης, με την παράκληση να τα τοποθετήσω στη θέση που τους άρμοζε. Είναι αλήθεια ότι από τα μέσα της 10ετίας του '80, που το θρυλικό Θωρηκτό έπαψε να είναι ένα παρατημένο σκουριασμένο αξιοθέατο και έγινε ένα πανέμορφο πλοίο – μουσείο, πάμπολα είναι τα ιστορικά αντικείμενα του πλοίου που “επιστρέφουν” στο φυσικό τους χώρο ώστε να επανενταχθούν και να τα χαρούν όλοι οι επισκέπτες. Όργανα, σκεύη, στολές, φωτογραφίες, βιβλία, τεχνικά εγχειρίδια, προσωπικά αντικείμενα του πληρώματος.
Τις προάλλες, κοίταζα στο προφίλ ενός φίλου μου στο Facebook μια συλλογή φωτογραφιών, που είχαν ως σκοπό να επισημάνουν την κακή κατάσταση των υπαίθριων εκθεμάτων του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος στη Ζέα. Τη συλλογή μπορείτε να την δείτε εδώ
Δυστυχώς, πέρα από την ανυπαρξία συντήρησης, κανένα από τα αντικείμενα (πυροβόλα, νάρκες, τορπιλοσωλήνες, άγκυρες) που ευρίσκονται στον εξωτερικό χώρο του Μουσείου δεν έχει πινακίδα με μια περιγραφή (τύπος - χαρακτηριστικά – περίοδος – πλοίο από το οποίο προέρχεται) και αυτό έχει ως αποτέλεσμα με τα χρόνια να χάνεται η γνώση της αξίας του κάθε ενός κειμηλίου και αυτά να αποτελούν απλώς διακοσμητικά στοιχεία.
Πιστεύω ότι ανάμεσα στα εικονιζόμενα δεκάδες “εκτεθειμένα” (κυριολεκτικά) αντικείμενα ανακάλυψα ένα κατά τη γνώμη μου “διαμάντι”:
Πρόκειται για ένα μικρού διαμετρήματος ναυτικό πυροβόλο τοποθετημένο σε κωνική βάση, το οποίο είναι σε κακή κατάσταση λόγω οξειδώσεων (ως επακόλουθο της μη συντήρησης). Φέρει μεταλλική πινακίδα αναγράφουσα ως κατασκευάστρια την περίφημη εταιρεία Armstrong – Whitworth. Από την πινακίδα προκύπτει αβίαστα ότι το πυροβόλο έχει κατασκευαστεί μεταξύ 1897 (έτος συγχώνευσης της εταιρείας Αrmstrong με την Whitworth) και 1920 (έτος συγχώνευσης της εταιρείας με την Vickers, σχηματίζοντας την Vickers – Armstrong). Επειδή ίσως το μόνο ελληνικό πλοίο εκείνης της περιόδου με πυροβόλα αυτής της εταιρείας ήταν το "Αβέρωφ", ανέτρεξα στο σχετικό φωτογραφικό αρχείο και δεν άργησα με μεγάλη μου χαρά να ανακαλύψω μια εξαιρετική φωτογραφία που απεικονίζει τον Πλοίαρχο Δούσμανη, Κυβερνήτη του "Αβέρωφ" και Αρχιεπιστολέα του Ναυάρχου Κουντουριώτη, μπροστά από ένα τέτοιο ταχυβόλο στην αριστερή βαρδιόλα του "Αβέρωφ"!
Η φωτογραφία έχει τραβηχτεί μεταξύ Ιουνίου 1913 και Απριλίου 1914 (περίοδο κατά την οποία ο Δούσμανης έφερε τον βαθμό του Πλοιάρχου).
Από εκεί και πέρα τα πράγματα ήταν απλά:
Το πυροβόλο αυτό είναι το μοναδικό διασωζόμενο από τα 4 ταχυβόλα 47χλσ που έφερε το "Αβέρωφ" (2 εκατέρωθεν της γεφύρας και 2 στο κατάστρωμα λέμβων) από κατασκευής του!
Εδω λοιπόν, τελειώνει η ιστορική έρευνα και αρχίζει το “διά ταύτα”: Έχουμε ένα σκουριασμένο πυροβόλο χαμένο στον περίβολο του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος, χωρίς καν μια επιγραφή, εδώ και δεκαετίες. Έχουμε το Θ/Κ Αβέρωφ, ένα πλωτό μουσείο έξοχα αναπαλαιωμένο και υψηλής επισκεψιμότητας. Το πυροβόλο αυτό τεκμηριωμένα αποτελεί οργανικό τμήμα του πλοίου. Σε ένα κόσμο που τιμά την ιστορία του, η μεταφορά του πυροβόλου αυτού από τον χώρο που ευρίσκεται στον χώρο που ανήκει θα ήταν θέμα ολίγων ημερών. Για να δούμε... Σήμερα που γράφω το σημείωμα ο μήνας έχει 30 Απριλίου 2019.
Λεωνίδας Τσιαντούλας
Αρχιπλοίαρχος ΠΝ (ε.α.) Πρώην Κυβερνήτης Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ και τέως Διευθυντής της Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού Ευχαριστούμε θερμά τον Αρχιπλοίαρχο ΠΝ (ε.α.) Λεωνίδα Τσιαντούλα
コメント